Valletta
Centrum zabytków pod słonecznym niebem
Stolica Malty należy do grona najmniejszych Europejskich stolic, jest jednak jednocześnie nafaszerowana dziesiątkami zabytków, rozsianych po tym niewielkim mieście. Z uwagi na przyjazny, ciepły klimat, gęsty ruch turystyczny można tu obserwować nawet pod koniec września. Wystarczy jednak oddalić się o parę kroków od najpopularniejszych atrakcji, by znaleźć się na jednej z licznych, wąskich, kamiennych uliczek, nad którymi wiszą drewniane balkony we wszystkich kolorach tęczy.
Dojeżdża tu wiele autobusów z większości miejsc na wyspie. Spora zajezdnia znajduje się tuż przy zewnętrznej stronie City Gate (Bramy Miasta).
Wśród licznych atrakcji stolicy znajdują się m.in.:
Kościoły (św. Augustyna, św. Barbary, św. Franciszka z Asyżu, Matki Bożej z Damaszku, Prokatedra św. Pawła oraz - ociekająca złotem - Konkatedra św. Jana)
Pałace (Wielkiego Mistrza, Casa Rocca Piccola, Messina)
Zajazdy (Kastylijski, Aragoński, Prowansalski, Włoski, Bawarski)
Zabytki o charakterze wojskowym (Fort Saint Elmo, Bateria Lascaris, Saint John’s Cavalier i Saint James Cavalier - XVI-wieczne nadszańce zbudowane przez zakon Joannitów)
Muzea (Biblioteka Narodowa, Muzeum Konkatedry św. Jana, Muzeum Zabawek, Narodowe Muzeum Archeologii, Narodowe Muzeum Wojny, Zbrojownia Pałacu Wielkich Mistrzów)
Na wizytę w stolicy warto przeznaczyć cały dzień, żeby poza zwiedzaniem móc również nacieszyć się cieniem i zatokowym widokiem z Górnych Ogrodów Barrakka, poszwendać się po pustych, klimatycznych uliczkach czy zatrzymać na deser, obiad czy kawę w jednej z licznych kawiarni i restauracji.
Miejsca, które warto odwiedzić w tym uroczym mieście:
Fontanna Trytona
Znajduje się tuż przed pięciokrotnie przebudowywaną Bramą Miejską i jest jednym ze znaków szczególnych stolicy. Została uruchomiona w 1959 roku, ale jej majestatyczne piękno uległo znacznemu uszczerbkowi niemal 20 lat później, kiedy spadła misa, podtrzymywana przez brązowe figury mitologicznych trytonów. Choć naprawiona, nie odzyskała dawnego wdzięku, z każdym rokiem ulegając większym zniszczeniom. W 2017 roku została rozmontowana, by na początku 2018 roku powrócić w pełnej krasie.
Konkatedra św. Jana
Świątynia wzniesiona jako kościół zakonu joannitów. Znajdziemy tu osiem kaplic, a w okolicy wejścia głównego pomnik nagrobny Wielkiego Mistrza Joannitów. Określana jako skarb barokowej architektury spływa złotem i typowym dla tej epoki przepychem. Wiele z dzieł sztuki zdobiących wnętrze kościoła, zostało ufundowanych przez Wielkich Mistrzów lub rycerzy. Świątynia do dzisiaj stanowi ważne miejsce kultu oraz wydarzeń kulturalnych.
Wyjątkową cechą świątyni są bogato zdobione, inkrustowane marmurowe nagrobki pokrywające podłogę nawy głównej, kaplic oraz oratorium. Upamiętniają one najwybitniejszych rycerzy zakonu.
Kościół kryje w sobie również kilka dzieł Caravaggia - światowej sławy włoskiego malarza. W świątyni znajduje się słynne Ścięcie św. Jana Chrzciciela czy Święty Hieronim piszący, oba powstałe podczas pobytu artysty na Malcie. Inne dzieła, które powstały na wyspie to Śpiący Amor, Portret Maltańskiego Rycerza (oba znajdujące się we florenckim Pałacu Pitti), Portret Wielkiego Mistrza Alofa de Wignacourta (wystawiony w paryskim Luwrze).
Wstęp do konkatedry św. Jana jest na bieżąco regulowany, ze względu na ograniczoną liczbę osób mogących przebywać w budynku. Pod koniec września staliśmy w 15-minutowej kolejce.
Wejście do kościoła to koszt 10 euro (bilet normalny), 7.5 euro (seniorzy i studenci), dzieci do 12 roku życia wchodzą bezpłatnie. Koszty przeznaczane są ochronę dzieł oraz utrzymanie kościoła, który nie był projektowany z myślą o rzeszach zwiedzających. W ramach biletu dostaniemy audio przewodnik w kilku językach (maltański, angielski, włoski, francuski, niemiecki, hiszpański, japoński i rosyjski), który omówi 24 kluczowe punkty katedry.
Ogrody Barrakka (Górne i Dolne)
Choć w stolicy Malty, podobnie jak na reszcie wyspy, przeważa piaskowy krajobraz budynków z kamienia, zielonego uroku dodają jej bliźniacze Ogrody Barrakka, położone na dwóch kondygnacjach. Są to ogrody publiczne, dostępne bezpłatnie od 7:00 do 22:00.
Upper Barrakka Gardens położone są w górnej części Bastionu św. Piotra i Pawła. Zapewniają rewelacyjny widok na zatokę, Trzy Miasta i jedyny naturalny port w basenie Morza Śródziemnego. Warto tu przysiąść na ławce i odetchnąć od upału słonecznego dnia, czy skusić się na deser w jednej z kawiarni.
Bezpośrednio pod głównym tarasem Górnych Ogrodów Barrakka znajduje się Saluting Battery, którą można w akcji obserwować dwa razy dziennie - o 12:00 oraz o 16:00.
Jeżeli macie ochotę na spacer do Dolnych Ogrodów, zejdziecie tu w kwadrans. Z Upper Barrakka Gardens możemy dostać się również do Grand Harbour dzięki wysokiej na 58 metrów windzie, która przetransportuje nas w 25 sekund. Bilet w obie strony to koszt 1 euro.
Lower Barrakka Gardens znajdują się na szczycie Bastionu św. Krzysztofa, w środku Wielkiego Portu - zatoki maltańskiej, będącej również międzynarodowym portem morskim. W ogrodach znajdziemy 3 pomniki i wiele tablic pamiątkowych. Jeden z pomników, Siege Bell Memorial, wzniesiony został w postaci dzwonnicy nawiązującej do klasycystycznych świątyń.
W ogrodach znajdziemy ławki, na których można przysiąść i oddać się spokojnej obserwacji portowego ruchu lokalnych statków i ogromnych wycieczkowców. W Dolnych ogrodach panuje większy spokój niż w Górnych, gdyż są mniej znane.
Nadmorski spacer wzdłuż murów miasta
Z Ogrodów Barrakka można wybrać się również na spacer wzdłuż miejskich murów, podziwiając widok na zatokę z kolejnej perspektywy. Przy okazji warto zajrzeć do mniej zatłoczonych nadmorskich zakamarków, czy niewielkich uliczek oplatających stolicę, które przyniosą nieco przyjemnego cienia i oddechu od zatłoczonego centrum miasta.
Malta położona jest pomiędzy dwoma naturalnymi portami - Grand Harbour i Marsamxett Harbour, więc linii brzegowej do spokojnego spaceru jest wystarczająco dużo. Nie zabraknie również towarzyszącego Wam kojącego błękitu Morza Śródziemnego.
Trzy Miasta
Choć nie należą do stolicy, to widok na nie z Upper Barrakka Gardens (Górnych Ogrodów Barrakka) może obudzić apetyt na więcej. Jeżeli poza panoramą, macie ochotę na spacer po maltańskim Trójmieście (Vittorioda, Senglea i Cospicua) - nic prostszego - krótkie rejsy kursują ze stołecznego portu przez cały dzień.
Trzy Miasta bywają określane jako kolebka maltańskiej historii - były bowiem fortecą oraz schronieniem dla wszystkich, którzy osiedli niegdyś na wyspach. Tutejsze porty funkcjonują już od czasów fenickich. Trójmiasto było również pierwszym domem Rycerzy św. Jana, a tutejsze forty, pałace, kościoły czy bastiony są znacznie starsze niż te, które znajdziemy w Valletcie.
Odkrywanie maltańskiej historii
Pomimo swoich kieszonkowych rozmiarów, Malta ma rozbudowaną i bogatą historię. Przez stulecia o tutejsze ziemie toczyły się walki i ścierały wpływy - greckie, arabskie, tureckie i brytyjskie. W stolicy znajdziecie kilka miejsc, które zamknęły te wydarzenia na kartach kronik czy w przechowanych eksponatach, zwłaszcza w barokowym budynku Narodowego Muzeum Archeologii. Z kolei Narodowe Muzeum Wojny, położone na brzegu półwyspu, w gwiaździstym Forcie Saint Elmo, przybliży Wam historię konfliktów, które na przestrzeni lat ukształtowały to niewielkie Państwo (od Wielkiego Oblężenia, podczas którego Valletta została wzniesiona, aż po uzyskanie niepodległości w 1964 roku).
Niegdysiejszy Pałac Arcymistrzów, do niedawna był wykorzystywany przez maltański parlament, a obecnie jest rezydencją prezydenta kraju, otwartą w sporej części dla odwiedzających. Wstęp do pałacu to koszt 10 euro (lub 7.5 euro - bilet zniżkowy), do Muzeum Archeologicznego 5 euro (3,5 euro ze zniżką), wejście do Muzeum Wojny to koszt 10 euro (7,5 euro bilet ulgowy).
Wycieczki morskie
Jeżeli macie ochotę na widok na Vallettę od strony morskiej lub też chcecie odwiedzić jedno z przybrzeżnych miast - wycieczki łodzią będą do tego idealne. Najszybszą opcją są publiczne promy, które przewożą pasażerów z obu stron półwyspu - od strony Sliemy oraz od strony Trzech Miast.
Taka podróż trwa jedynie 5 minut, a zapłacimy za nią 1,5 euro w jedną stronę lub 2,8 euro, jeżeli kupimy bilet w dwie strony. Najmniejszą ilość ludzi zastaniemy rano, o wschodzie słońca, a na równie piękny widok na zatokę - zasłoniętą zachodzącym słońcem - możemy liczyć po południu.
Możliwe są też nieco dłuższe wypady morskie, które gwarantują opłynięcie całego portu, a okraszone są historiami na temat stolicy i wydarzeń, które ją ukształtowały. Koszt to około 15 euro za godzinny rejs. Do wyboru mamy tutaj zarówno promy, żaglówki, jak i dgħajsa - tradycyjne rybackie łodzie, pomalowane na wyraziste, jaskrawe kolory. Kiedyś używane do przewozu pasażerów oraz małego bagażu ze statków, na nadbrzeże. Aktualnie udostępnione na potrzeby turystycznych wycieczek portowych.
W gąszczu wąskich uliczek
Choć Valletta ma do zaoferowania wiele historycznych miejsc i dziesiątki zabytków, zdecydowanie warto choć na część dnia dać się poprowadzić wąskim, brukowanym kamieniami, tradycyjnym uliczkom, które pomogą Wam przenieść się w czasie. Wystarczy naprawdę niewiele, by odejść od zatłoczonego centrum i wpaść w przyjemną, gęstą sieć klimatycznych zakamarków.
Odkryjcie dziesiątki niewielkich ulic z kolorowymi balkonami, z masywnymi drzwiami ze zdobionymi klamkami, zawieście oko na finezyjnych zdobieniach fasad i okien. To w takich miejscach można poczuć oddech historii na karku.
Hypogeum Ħal Saflieni
Niezwykła podziemna budowla znajdująca się w miejscowości Paola, w odległości około 15-20 minut na południe od Valletty.
Do dzisiaj jej dokładne przeznaczenie nie zostało potwierdzone. Początkowo stanowiło przypuszczalnie sanktuarium, później stając się prehistorycznym miejscem pochówku. Hypogeum to ogromny kompleks, złożony z połączonych ze sobą skał, znajdujący się na trzech kondygnacjach. W użytku był przez wiele stuleci, a najwcześniejsze szczątki datuje się na około 4000 r. p.n.e.
Najwyższy poziom Hypogeum, prawdopodobnie niegdyś całkowicie odsłonięty składa się z masywnego wgłębienia z komorami grobowymi położonymi w jego bokach.
Środkowy poziom skrywa najcenniejsze i najbardziej znane skarby - szczegółowe malowidła ścienne z czerwonej ochry oraz pieczołowicie rzeźbione detale. To tutaj odkryta została rzeźba “Śpiącej kobiety”, którą dziś można oglądać w Muzeum Archeologicznym w Valletcie.
Do najgłębiej położonej, trzeciej kondygnacji, dotrzemy przechodząc z komnaty nazywanej jako Najświętsza spośród świętych (Holy of Holies).
Kompleks został otwarty dla zwiedzających w 1908 roku, a tysiące chętnych naruszyły delikatny mikroklimat miejsca i wyrządziły szkody unikalnym ochrowym malowidłom. Obiekt został w 1990 roku zamknięty na 10 lat i jest aktualnie pieczołowicie monitorowany, aby zachować świetność tego miejsca dla przyszłych pokoleń.
Jeżeli zależy Wam na odwiedzeniu Hypogeum Ħal Saflieni, koniecznie zarezerwujcie wizytę z kilkutygodniowym wyprzedzeniem, pod tym linkiem: rezerwacja biletu
Coroczne, cykliczne imprezy i festiwale
Jeżeli macie ochotę na udział w lokalnym, corocznym święcie, koniecznie sprawdźcie kalendarz odbywających się cyklicznie wydarzeń:
Międzynarodowy Festiwal Fajerwerków (KONIEC KWIETNIA) - niebo nad Wielkim Portem zostaje wówczas rozświetlone setkami kolorowych sztucznych ogni.
Malta Jazz Festival (KONIEC LIPCA) - gromadzący muzyków jazzowych w otwartym dla publiczności koncercie pod gołym niebem, w porcie Liesse.
Międzynarodowy Festiwal Artystyczny (KONIEC CZERWCA - POŁOWA LIPCA) - święto, podczas którego spotykają się wszelkiej maści artyści i wszystkie rodzaje sztuk. W programie liczne koncerty, występy teatralne i muzyczna fiesta, wspierana przez każdego rodzaju instrumenty w rękach artystów z całego świata.
Notte Bianca, czyli Biała Noc (PAŹDŹIERNIK) - wypełniająca stołeczny pejzaż całonocnym świętowaniem, mieszanką sztuki, kultury i rozrywki. Miasto, od City Gate aż po Fort Saint Elmo zdaje się wówczas nie zasypiać, a sił dodają lokalne smakołyki wystawione na ulicznych stołach, straganach oraz kawiarnie i restauracje otwarte do późnych godzin nocnych. Jeden z większych corocznych festiwali otwiera bezpłatnie pałacowe i muzealne drzwi, oferując poza ekspozycjami również przedstawienia wizualne, koncerty i czasowe wystawy.
Festiwal Dwóch Win (KONIEC LIPCA I SIERPNIA) - którego nazwa pochodzi od dwóch lokalnych producentów wina (Marsovin i Delicata), którzy oferują winną degustację, mając na celu promocję procentowych wyrobów. Cena jest bardzo korzystna - zwykle około 10 euro, a kubek w którym smakujemy trunki, dostajemy na pamiątkę.
Festival Mediterranea (PAŹDŹIERNIK - LISTOPAD) - coroczne święto, odbywające się na wyspie Gozo. Kulturalna mieszanka artystyczno-muzyczna, pozwalająca na doświadczenie wyspy z innej perspektywy. Festiwal jest prawdziwą mozaiką śródziemnomorskiej kultury, tradycji i sztuki.
Malta jest krajem w ogromnej mierze katolickim, tradycyjne święta z kalendarza religijnego są obchodzone hucznie, a towarzyszą im liczne festiwale.
Poza krajowymi i powszechnie obchodzonymi świętami, każde miasteczko i wioska mają swoje lokalne święto, ku czci własnego patrona. Wiele kościołów (nie tylko Valletcie, ale na całej wyspie), wyposażonych jest w kolorowe lampki oplatające budynki, które rozświetlają się w okresie świętowania.
