Itchy Feet

Malta - skąpana w słońcu europejska wyspa zadowoli wielbicieli pięknej pogody, czystej wody i gościnnych mieszkańców. Kultura kształtowała się tu na przestrzeni wieków, podczas starć i przenikania różnych wpływów, które pozostawiły swoje ślady w języku, architekturze, kuchni i imponującej historii tego miejsca.

Malta to archipelag wysp, z których największe i najbardziej znane to Malta, Gozo i Comino. To niewielkie państwo na kartach historii zapisało się dzięki prawdziwym, średniowiecznym rycerzom, stanowiło brytyjską kolonię, uczestniczyło w II wojnie światowej, a aktualnie jest członkiem Unii Europejskiej.

Jeżeli miałabym Maltę opisać jednym kolorem, to byłaby to zdecydowanie barwa piasku. Słoneczna aura i mała ilość opadów sprawiają, że architektura, ziemia i ulice zdają się być wyprażone w odcieniach złota, beżu i wyblakłej brzoskwini.

Nie brakuje jednak soczyście kolorowych akcentów, z których najbardziej charakterystycznymi są drewniane drzwi, okiennice i balkony, we wszystkich kolorach tęczy, choć z wyraźną dominacją błękitu i granatu.

Płowy krajobraz wyspy nakrapiany jest także palmami oraz miejskimi ogrodami, w których można nacieszyć oko bujną zielenią i przepięknymi kwiatami. Na całej wyspie żyje spora populacja zadbanych, szukających cienia i spokoju kotów.

Plaże i aktywności wodne

Śródziemnomorskie wody oblewające wyspę są czyste i pięknie wybarwione. Kilka odcieni turkusu, wymieszanego granatem i błękitem tworzą przejrzystą i cieszącą oczy mieszankę. Widoczność czystej wody sięga nawet do 30 metrów. Korzystają z niej zarówno nurkowie, jak i amatorzy snorkelingu. Dzięki licznym naturalnym zatokom i klifom rozrzuconym po całej maltańskiej linii brzegowej miejsc z bujnym podwodnym życiem, znajdziemy całkiem sporo.

Pamiętajcie, że poza kilkoma wyjątkami, plaże na wyspie są kamieniste, a zejście do wody nierzadko śliskie i ostre. Wasze stopy będą wdzięczne za buty do wody. Planując wycieczki, weźcie ze sobą odpowiednią ilość jedzenia i wody, gdyż nie wszędzie znajdziemy punkty na uzupełnienie zapasów.

Największe i najbardziej popularne plaże znajdują się w rejonie północnego cypla wyspy:

Mellieħa Bay

Określana też jako Għadira - największa piaszczysta plaża wyspy. Przyjazna dla rodzin z dziećmi, długo płytka i bardzo łatwo dostępna. W pobliżu znajdują się parkingi, transport publiczny również dowiezie Was pod samą plażę. W okolicy sporo snack-barów, restauracji, możliwe jest wypożyczenie parasoli i leżaków. Idealna pod kątem uprawiania sportów wodnych, wliczając w to windsurfing. Plaża uhonorowana Błękitną Flagą.

Golden Bay

Kolejna piaszczysta plaża z dogodnym dojazdem transportem publicznym i dobrą jakością wody (pierwsza plaża na wyspie, która otrzymała Błękitną Flagę). Zatoka jest szeroka i posiada rozwiniętą infrastrukturę turystyczną, co czyni ją idealnym miejscem na plażowanie z dziećmi. Jest to popularne miejsce na barbecue, które miejscowi urządzają tu zwykle w piątkowe i sobotnie wieczory. Północny klif zamykający zatokę zdominowany jest przez kilka hoteli. Latem bywa mocno zatłoczona.

Għajn Tuffieħa

Piaszczysta plaża z piękną scenerią i doskonałym widokiem na zachód słońca, położona w skalnej zatoce, we wschodniej części północnego cypla Malty. Ze względu na utrudniony dostęp i konieczność pokonania sporej ilości schodów, nie jest to wymarzone miejsce na pobyt z dziećmi. Z tego samego powodu, infrastruktura jest tu ograniczona (jeden kiosk z przekąskami, możliwość wypożyczenia leżaków i parasoli), co moim zdaniem czyni tę plażę godną uwagi, jeżeli zależy Wam na mniejszej ilości ludzi i klimatycznym krajobrazie.

Wśród miejsc do kąpieli na południu wyspy znajdziecie:

St. Peter’s Pool

Naturalny basen położony w sąsiedztwie wioski Marsaxlokk. Przejrzysta woda, naturalne półki skalne i cienia jak na lekarstwo. Spory tłok, jednak nadal warto tu wpaść. Koniecznie weźcie ze sobą zapas wody i jedzenia.

Ghar Lapsi

Położona w dosyć bliskiej odległości od Blue Grotto (około 15 minut samochodem. Autobusem - kilka minut z Blue Grotto i około 25-minutowy spacer), niewielka skalista zatoka z klarowną wodą i rewelacyjnymi miejscami do nurkowania (40-metrowy kompleks jaskiń, pęknięć i otworów z rozmaitymi rafami i ciekawymi ścianami, doskonale doświetlony światłem słonecznym), ale też snorkelingu. W okolicy kilka restauracji i kawiarni ze smacznym jedzeniem. Można się stąd również wybrać na około 1-1,5 godzinny trekking, który zaprowadzi nas do świątyń Ħaġar Qim.

Il-Bajja s-Sabiha

Znana również jako Pretty Bay - bardzo specyficzna plaża z widokiem na port, kontenery i statki w odległości niespełna pół kilometra. Czystość wody nie jest najlepsza. Można ją rozważyć, jeżeli mieszkacie w okolicy Birżebbuġa i planujecie się głównie opalać. Pod kątem kąpieli Malta oferuje znacznie ciekawsze miejsca.

Zwiedzanie

Dokładny opis poszczególnych atrakcji, jakie warto odwiedzić na wyspie, znajdziecie w kolejnych postach. Poniżej skompresowana lista godnych uwagi miejsc:

Valetta

Stolica wyspy z piękną architekturą, mnóstwem wąskich uliczek, które w dużej mierze biegną pod znaczącym kątem.

Znajdziecie tu liczne kościoły (w tym ociekającą złotem Katedrę św. Jana, skrywającą m.in. dzieła Caravaggia), muzea i kilka pałaców. Koniecznie odwiedźcie dwa główne ogrody Lower Barrakka Gardens oraz Upper Barakka Gardens, z pięknym widokiem na Trzy Miasta położone malowniczo na cyplach zatoki wciśniętej w stolicę. W mieście znajdziecie też mnóstwo sklepów z pamiątkami, wytwornych restauracji czy przytulnych kawiarni.

Hypogeum Ħal Saflieni

Oddalona od stolicy o około 20-30 minut jazdy autobusem, niezwykła podziemna budowla z około 2500 r. p.n.e. (!), rozłożona na trzech poziomach.

Marsaxlokk

Portowe miasteczko z charakterystycznymi, kolorowymi łodziami rybackimi - luzzu. Co niedzielę odbywa się tutaj targ, natomiast w tygodniu swoje stragany rozkładają sprzedawcy pamiątek i rękodzieła.

Tuż przy porcie znajduje się plac, przy którym dumnie pręży się rzymskokatolicki kościół Parish Church of Our Lady of Pompei, wybudowany z myślą o duchowych potrzebach rybaków. Aktualnie znajduje się na liście Krajowych Dóbr Kultury Wysp Maltańskich.

Blue Grotto

Znajdujące się w południowo-zachodniej części wyspy groty skalne, dostępne jedynie od strony morza. Komunikacja dojeżdża “pod nos”, natomiast z racji sporej ilości ludzi (byliśmy tu pod koniec września), czuć pośpiech, a opłynięcie grot trwa około 15-20 minut.

Mdina

Dawna stolica wyspy, położona na wzniesieniu, znana jako Ciche Miasto i wyłączona z ruchu kołowego. Niewielkie, tradycyjne miasto z niespełna 300-toma mieszkańcami, wąskimi uliczkami i panoramicznym widokiem na całą Maltę. Po przejściu przez bramę miasta, pomimo sporej ilości ludzi można poczuć inny klimat i oddać się spokojnym spacerom w poszukiwaniu perełek architektury barokowej i normańskiej.

Rabat

Dawne przedmieścia Mdiny z mnóstwem uliczek z kolorowymi balkonami, przyozdobionych kwiatami i zielenią. Jeśli szukacie niewielkich, klimatycznych kawiarni - dobrze trafiliście. Znajdziecie tu również rozległe Katakumby św. Pawła i Katakumby św. Agaty.

Mosta

Miasto z ogromną rotundą i niezwykłą historią. W kwietniu 1942 roku, podczas nalotu Luftwaffe, półtonowa bomba przebiła kopułę i wpadła pomiędzy 300 wiernych, zebranych przed wieczorną mszą. Pocisk nie wybuchł i został zatopiony w morzu, ale jego replikę znajdziemy na tyłach kościoła.

Klify Dingli

Monumentalna formacja skalna na południowym wybrzeżu wyspy, nieopodal niewielkiej wioski Dingli oraz klimatycznego miasteczka Siġġiewi. W najwyższym punkcie wzniesiona na wysokość 253 metrów n.p.m. Nad klifami położona jest kaplica św. Marii Magdaleny oraz niegdysiejsza stacja radarowa. Świetne miejsce na zachód słońca, najlepiej z dojazdem samochodem. Dojeżdża tu co prawda jeden autobus, jednak kursuje co godzinę i nie zawsze się zjawia.

Gozo

Druga pod względem wielkości wyspa archipelagu. Dostaniemy się na nią promem, odpływającym regularnie z portu Ċirkewwa na północnym krańcu Malty. Jest to mniejsza, ale też spokojniejsza i mniej turystycznie oblężona siostra głównej wyspy. Położona na 3 wzgórzach, które znajdują się zresztą w jej herbie. Z ciekawszych punktów - warto odwiedzić średniowieczną Cytadelę, Świątynię Ggantija, solne tarasy Xwejni Salt Pans, czy spędzić nieco czasu na jednej z pięknych tutejszych plaż, w tym najpopularniejszej, piaszczystej plaży Ramla l-Hamra, położonej w pięknej zatoce czy nieco mniej dostępnej, ale wynagradzającej widokami trudy dotarcia San Blas Bay. Na Gozo nie brakuje terenów idealnych na piesze wędrówki, okraszone widokami na wyspę i niebieskie morze. Niestety, jeden ze skalnych symboli Gozo, Azure Window, w marcu 2017 roku zakończył swój żywot i runął w morską toń.

Comino

Trzecia największa wyspa archipelagu, wciśnięta pomiędzy Maltę a Gozo. Dostaniemy się tutaj zarówno z portu na Malcie, jak i na Gozo. Niezwykle popularna destynacja do nurkowania, snorkelingu czy pływania - czyste, przejrzyste wody, na których dnie znajdują się liczne wraki statków zapewniają idealne warunki do podwodnych eksploracji. Najsłynniejszą atrakcją wyspy jest Błękitna Laguna - cieśnina pomiędzy wyspami Comino i Cominotto, oblana przejrzystą, turkusową wodą, ale również ogromem zwiedzających.

Kuchnia

Na maltańskich talerzach odnajdziemy wpływy z różnych okolic Morza Śródziemnego, tworzące kolorową, smaczną i aromatyczną mieszankę.

Maltańska kuchnia to multikulturowy miks, w którym wymieszane są wpływy włoskie, brytyjskie, francuskie, hiszpańskie, północno-afrykańskie. Wiele innych rejonów basenu Morza Śródziemnego znajdzie odzwierciedlenie na tutejszych talerzach.

Jedną z tradycyjnych dań na wyspie jest Fenek biz-Zalza - potrawka z królika, z czosnkiem i cebulą, doprawiona aromatycznymi ziołami i podlana winem.

Warto posmakować też Ftiry - tradycyjnego maltańskiego chleba na zakwasie, zwykle w kształcie koła lub pierścienia. Nadziewany - do wyboru - warzywami, rybami z dodatkiem przypraw. Nam najbardziej do gustu przypadła Gozo ftira - podawana bardziej jak pizza niż kanapka.

Bogactwo ryb i owoców morza, jakie skrywają wody opływające wyspę świetnie ilustruje wizyt na niedzielnym targu w portowej wiosce Marsaxlokk. Z menu morskich rarytasów możemy przebierać w różnych gatunkach ryb, homarach, kałamarnicach, ośmiornicach czy omułkach.

Daniom towarzyszą często warzywa, intensywne w smaku oliwki, kapary czy przyprawy.

Koniecznie skosztujcie również Aljotty - maltańskiej zupy rybnej oraz Soppa tal-Armla (Zupa Wdowy) - aromatycznej zupy warzywnej z dodatkiem grochu, bobu oraz Gbejniet - niewielkiego, twardego sera koziego lub owczego, który zasługuje również na uwagę w wersji solo. Znajdziecie jego rozmaite warianty (z przyprawami, chili czy suszonymi pomidorami) w większości sklepów czy marketów.

Wśród maltańskich słodkości dominują ciasta i ciasteczka z dodatkiem fig, miodu i orzechów (z przewagą migdałów).

Najpopularniejsze wyspiarskie słodkie przekąski to:

• Kannoli - deser włoskiego pochodzenia, wywodzący się z Sycylii.
• Imqaret - wywodzące się z kuchni arabskiej prostokątne ciastka z daktylowym nadzieniem oraz anyżowo-laurowym posmakiem.
• Helwa tat-Tork (chałwa) - również pozostałość po panowaniu arabskim, w wielu smakach i z rozmaitymi dodatkami
• Qaghaq Ta’ l-Ghasel - tradycyjne miodowe świąteczne ciastka w kształcie pierścienia, wypełnione melasą, kaszą manną oraz świątecznymi składnikami.
• Sinizza maltański wariant słodkiej rolady, z nadzieniem z ricotty, kandyzowanymi skórkami owoców, wypełniony lekkim musem z jajek, mąki, wody różanej, gałki muszkatołowej i maltańskiego miodu.

Klimat

Kiedy jechać na Maltę? Przyjazne turystom okno klimatyczne rozpościera się tu szeroko i bez zbędnych zasłon. Średnia roczna temperatura to 23°C w ciągu dnia i 16°C w nocy. Wyspiarskie państwo króluje na kontynencie europejskim pod względem najwyższej liczby (aż 3000) godzin ze słońcem. Dla porównania polska średnia to około 1670 godzin.

Lata są upalne - temperatury w lipcu i sierpniu przekraczają często 30 °C. Zima obchodzi się z wyspą delikatnie - termometr rzadko zbliża się do kilku stopni powyżej zera. W styczniu, najchłodniejszym miesiącu na wyspie zastaniemy całkiem przyjemne 12-20°C w ciągu dnia.

Wysokie maltańskie temperatury nie doskwierają jednak tak, jak podobna temperatura w tropikach. Z pomocą przychodzi znośna, średnia wilgotność powietrza, zbliżona do polskiej.

Co przywieźć?

Malta, jak na wyspę przystało, importuje znaczną część swoich dóbr. Znajdziemy tu jednak również typowo lokalne artykuły, które nadadzą się na upominki. Motywy przewodnie, jakie znajdziemy na sporej ilości artykułów to np. krzyż maltański, oko Ozyrysa, charakterystyczne kolorowe okiennice i balkony.

Propozycje na lokalne souveniry:

• szkło z Mdiny - ręcznie wykonane produkty ze szkła, tworzone w Mdina Glass - przedsiębiorstwie założonym w 1968 roku. Znajdziecie tu wazy, świeczniki, lampy, wazony i artykuły ozdobne.

• ceramiczne płytki z literami - do kupienia na sztuki. Bardzo często można zobaczyć je w użytku - mieszkańcy wyspy korzystają z nich do wypisania adresu/numeru domu na ścianach.

• masywne, rzeźbione klamki - to z pewnością oryginalna pamiątka, zwłaszcza jeśli możecie z niej skorzystać. Na wyspie ciężkie klamki o przeróżnych kształtach stanowią dodatkową ozdobę drzwi.

• wyroby koronkowe, tkaniny - do wyboru szeroka gama produktów tekstylnych. Warto poszukać produktów lokalnych, tkanych ręcznie.

• biżuteria, przypinki - tutaj królują artykuły z motywem maltańskiego krzyża.

• magnesy - pośród masowej produkcji przeciętnej jakości tego typu produktów, można też znaleźć całkiem ładne, precyzyjnie i ręcznie wykonane na wyspie magnesy. Sporą kolekcją cieszą się sklepy w niewielkiej, historycznej Mdinie.

Informacje praktyczne

Malta jest członkiem UE oraz należy do Strefy Schengen. Dzięki temu polscy obywatele mogą tu podróżować bez wiz i paszportów. Walutą jest euro, płatności kartą są powszechne, aczkolwiek warto mieć przy sobie nieco gotówki.

Język

Malta posiada dwa języki urzędowe - maltański oraz angielski. Z większością mieszkańców (poza wyjątkami w starszym pokoleniu) swobodnie porozumiecie się po angielsku. Zresztą, nawet obywatelom zdarza się - i to nierzadko - przeplatać oba języki w jednym zdaniu.

Religia

Kraj jest w ponad 90% katolicki i uznawany za tradycyjny. Odwiedzanie kościołów i miejsc kultu religijnego wymaga odpowiedniego stroju (nakrycie ramion i dekoltu oraz ud i kolan). Roznegliżowanym turyst(k)om na pomoc przychodzą chusty czy jednorazowe spódniczki często rozdawane przed wejściem do świątyń. Kulturowy savoir vivre aplikuje się również na plaży - pływanie czy opalanie się przez panie topless, jest na wyspie nielegalne. W wielu miejscach na wyspie, wliczając w to ronda czy narożniki budynków u zbiegu ulic, znajdują się rzeźby nawiązujące do biblijnych postaci.

Transport

Brytyjskim wpływom wyspa zawdzięcza ruch lewostronny, co warto mieć na uwadze, jeśli rozważacie wypożyczenie samochodu. Stan dróg jest bardzo zróżnicowany, z reguły jest w miarę dobrze, choć w bardziej odległych rejonach czy niewielkich miejscowościach nawierzchnia nosi ślady wielu przejść. Wiele uliczek jest niezwykle wąskich, autobusy, które się po nich przemieszczają jeżdżą “na żyletki”.

W wielu punktach turystycznych znajdziecie parkingi (czasem płatne). Najgorzej z miejscami parkingowymi jest w okolicach Valetty - w samej stolicy, w rejonie Sliema czy St. Julian’s o miejsce jest najciężej, podobnie wyglądają okolice zabytkowych części wyspy - Rabatu i Mdiny.

Transport publiczny na Malcie to głównie sieć autobusów, która niestety nie jest zawsze tak gęsta, częsta i zróżnicowana jakby się chciało. Zwłaszcza jeśli zależy Wam na poruszaniu się po nieco mniej turystycznych punktach. Starajcie się zawsze szukać alternatywnych połączeń i nie polegać na jednej linii autobusowej. Nam zdarzyło się dwukrotnie, że autobus nie przyjechał przez ponad godzinę. Z drugiej strony, autobusy potrafią też często odjechać wcześniej - warto wkalkulować dodatkowe minuty na wahania realnego rozkładu jazdy również w tę stronę.

Autobusy są świetnie oznakowane - charakterystyczna zieleń nie pozwoli Wam ich pomylić z równie powszechnymi autokarami wycieczkowymi. Pojazdy są w bardzo dobrym stanie, są też mocno klimatyzowane. Pamiętajcie, żeby mieć w plecaku chustę i jakiś sweter lub bluzę - dłuższe podróże potrafią bowiem dać się w kość, zwłaszcza gdy za oknem jest 30 stopni, co odzwierciedla nasze lekkie ubranie.

Komunikacja miejska to dobra opcja, jeżeli nie macie bardzo napiętego grafiku i możecie pozwolić sobie na opóźnienia czy niewielką korektę planów.

Bezpieczeństwo

Malta to bezpieczny europejski kraj. Wskaźnik przestępczości jest niski, natomiast zdarzają się drobne przestępstwa - np. kradzieże kieszonkowe. Zwykle ma to miejsce w rejonach zalanych przez turystów, zwłaszcza w szczycie sezonu wakacyjnego. Uważajcie na zatłoczone autobusy, targi czy atrakcje turystyczne i nie zostawiajcie wartościowych rzeczy na plaży.

Podczas pieszych wędrówek warto pamiętać o odpowiednim, pełnym obuwiu - zbocza są zwykle kamieniste. Uważajcie również na obrzeża wyspy, gdyż spacer wzdłuż klifów może być niebezpieczny. Skały oraz skalne półki w okolicach plaż bywają śliskie, ostre i zdradliwie chybotliwe. Warto zabrać buty do wody.

Ze względu na stałe towarzystwo słońca, pamiętajcie o noszeniu ze sobą zapasu wody, kremach z wysokim filtrem i nakryciu głowy.

Woda na Malcie, w większości miejsc jest zdatna do picia (choć nie smakuje zbyt zachęcająco), natomiast jeżeli chcecie skorzystać z tej opcji - zawsze upewnijcie się u właściciela. Większość mieszkańców kupuje wodę butelkowaną lub ma założone w domach (oraz w hotelach) odpowiednie filtry.

Co więcej, po wyspie porozrzucane są również tzw. Water Points - niewielkie budki, które pozwalają uzupełnić zapasy wody pitnej w korzystnej cenie - 15 eurocentów za litr. Mapę takich punktów znajdziecie tutaj: http://waterpoint.mt/where/